Refleksi Kuasa dan Kepelbagaian dalam Membina Arah Negara
Identiti nasional berfungsi sebagai cerminan kepada nilai dan aspirasi kolektif rakyat sesebuah negara. Ia bukan sekadar simbol pada bendera atau lagu kebangsaan yang dinyanyikan dalam upacara rasmi—identiti nasional mempengaruhi cara undang-undang digubal, bagaimana pemimpin berkomunikasi, dan bagaimana dasar awam dibentuk. Di negara seperti Malaysia, yang memiliki kepelbagaian etnik, budaya dan agama, usaha untuk membentuk satu identiti bersama bukan sekadar isu politik—ia menjadi persoalan sosial yang mendalam. Keseimbangan antara perpaduan dan kepelbagaian merupakan satu proses berterusan yang tercermin dalam keputusan harian kerajaan dan masyarakat.
Di Malaysia, kepelbagaian budaya bukanlah kisah sampingan—ia adalah asas kepada pembinaan negara. Menjadi “orang Malaysia” melangkaui takrif kewarganegaraan semata-mata. Ia merangkumi bahasa yang dituturkan, perayaan yang disambut, dan cara pergaulan antara satu sama lain di sekolah, tempat kerja, dan kejiranan. Naratif politik sering menekankan identiti bersama ini, terutamanya semasa acara kebangsaan atau waktu krisis. Namun, saat-saat ini juga mendedahkan sempadan halus antara penyertaan dan pengasingan. Apa yang digambarkan sebagai perpaduan mungkin tidak semestinya mencerminkan pengalaman sebenar semua golongan—sebab itu dialog dan representasi sangat penting dalam membina identiti dari bawah ke atas.
Politik—melalui pilihan raya, dasar, dan wacana awam—mempunyai kuasa untuk mengukuhkan atau menyemak semula identiti nasional. Institusi seperti parlimen, sistem pendidikan awam, dan media tidak bersifat neutral—mereka memainkan peranan aktif dalam menentukan erti “kebersamaan”. Apabila generasi muda membawa perspektif baharu yang dibentuk oleh pengaruh global dan komunikasi digital, makna menjadi rakyat Malaysia juga terus berkembang. Persoalannya bukan sama ada identiti nasional akan berubah, tetapi bagaimana politik akan bertindak balas terhadap perubahan itu—sama ada dengan merangkulnya sebagai kekuatan atau menolaknya sebagai cabaran.
Asas Sejarah Identiti Nasional
Identiti nasional Malaysia berakar daripada perubahan zaman penjajahan—daripada Kesultanan Melaka, pemerintahan British, sehinggalah kemerdekaan pada tahun 1957. Naratif pembinaan negara bermula dengan usaha menyatukan masyarakat pelbagai kaum di bawah satu identiti bersama. Perlembagaan Persekutuan, simbol kebangsaan, Bahasa Malaysia dan institusi seperti institusi diraja dibentuk untuk memupuk perpaduan sambil mengiktiraf kepelbagaian.
Asas ini membentuk landskap politik awal, terutamanya ketika penubuhan Parti Perikatan yang menyatukan kumpulan etnik utama dalam kerjasama politik. Model perkongsian kuasa pelbagai kaum ini menjadi tiang utama dalam mendefinisikan identiti Malaysia—mengimbangkan representasi dengan keperluan keharmonian negara.
Walaupun pendekatan ini membawa kestabilan politik relatif, ia turut menonjolkan cabaran dalam mewujudkan identiti yang padu sambil menghormati autonomi budaya. Perdebatan mengenai bahasa, agama, dan pendidikan terus mencerminkan ketegangan antara perpaduan dan kepelbagaian yang masih membentuk wacana politik hari ini.
Pendidikan Sebagai Wadah Pembentukan Identiti
Sistem pendidikan sering menjadi barisan hadapan dalam membentuk identiti nasional. Di Malaysia, peranan sekolah melangkaui akademik—ia turut membentuk pandangan generasi muda terhadap negara, tanggungjawab mereka, dan tempat mereka dalam masyarakat majmuk.
Sekolah kebangsaan mempromosikan kurikulum bersama dengan Bahasa Malaysia sebagai bahasa pengantar, bertujuan untuk mewujudkan titik persamaan antara pelajar daripada latar belakang berbeza. Pada masa yang sama, sekolah vernakular terus berkembang, khususnya dalam komuniti Cina dan India, mengekalkan identiti budaya sambil turut serta dalam naratif kebangsaan.
Struktur dwi ini mencerminkan usaha Malaysia dalam menyeimbangkan perpaduan nasional dan warisan budaya. Dasar pendidikan—seperti pelaksanaan silibus sejarah kebangsaan atau promosi Rukun Negara—sering memperlihatkan bagaimana pelaku politik berusaha mengukuhkan atau menyesuaikan identiti nasional.
Identiti Nasional dalam Politik Kepartian
Parti politik merupakan platform utama di mana identiti nasional dibincangkan, dipromosikan, dan kadangkala dipertikaikan. Di Malaysia, parti seperti UMNO, MCA, MIC, PAS dan DAP membawa perspektif berbeza berdasarkan etnik, agama dan ideologi. Perbezaan ini mewarnai cara identiti nasional diketengahkan dalam kempen pilihan raya, perbahasan parlimen, dan forum awam.
Ada parti yang menjulang visi berasaskan etnik, manakala yang lain memperjuangkan dasar inklusif dan tafsiran kewarganegaraan yang lebih luas. Ketegangan ini tidak semestinya negatif—ia boleh mewakili keterlibatan demokratik yang sihat. Namun, apabila identiti dijadikan senjata politik, ia boleh memburukkan perpecahan dan menghakis perpaduan.
Semasa pilihan raya, identiti nasional sering dijadikan alat politik, muncul dalam slogan, manifesto, dan pakatan. Pengundi biasanya memberi respons kepada cara parti membingkai identiti—sama ada melalui seruan perpaduan, pembelaan hak minoriti, atau penekanan terhadap nilai agama. Naratif ini membentuk cara rakyat melihat diri dan negaranya.
Peranan Media dalam Membentuk Naratif Identiti
Media—daripada televisyen hingga media sosial—berperanan penting dalam membentuk dan menguatkan idea tentang identiti nasional. Mesej politik tidak lagi terhad kepada perhimpunan atau akhbar; ia tersebar pantas melalui ruang digital, tempat perdebatan boleh memecahbelahkan atau menyatukan.
Di Malaysia, kemunculan media bebas dan kewartawanan rakyat membuka ruang kepada naratif alternatif mengenai identiti, melangkaui versi arus perdana atau yang disahkan kerajaan. Kepelbagaian ini boleh menyuburkan wacana nasional yang lebih inklusif, tetapi juga membuka ruang kepada maklumat palsu dan polarisasi berasaskan identiti.
Pelaku politik sedar akan kuasa media dalam membentuk sentimen awam. Kempen kini melabur dalam naratif digital untuk menyampaikan visi mereka tentang masa depan negara. Dalam konteks ini, identiti nasional bukan sesuatu yang tetap—ia dipertikaikan, ditafsir semula, dan dikuatkan setiap hari melalui imej bersama, tanda pagar dan komen dalam talian.
Agama dan Identiti dalam Konteks Politik
Agama ialah komponen berpengaruh dalam identiti nasional, terutamanya di Malaysia di mana Islam mempunyai kedudukan istimewa dalam Perlembagaan. Parti politik sering mengambil kedudukan berdasarkan tafsiran mereka terhadap peranan agama dalam pemerintahan, pendidikan dan hak asasi.
Nilai-nilai Islam dipromosikan melalui dasar awam, majlis agama, dan institusi pendidikan. Dalam masa yang sama, kepelbagaian Malaysia memerlukan ruang bagi agama lain diamalkan dengan bebas—menjadikan keharmonian agama matlamat politik yang penting. Cara ahli politik menangani isu agama sering mencerminkan perjuangan lebih besar untuk menyeimbangkan identiti dengan keterangkuman.
Ketegangan politik sering berlaku sekitar isu hak beragama—seperti penggunaan istilah tertentu, kebebasan beribadat, atau peruntukan dana keagamaan. Perdebatan ini bukan sekadar undang-undang—ia menyentuh akar identiti nasional dan mempengaruhi bagaimana komuniti melihat tempat mereka dalam negara.
Sabah dan Sarawak: Perspektif Identiti Serantau
Sabah dan Sarawak menyumbang secara unik kepada identiti nasional Malaysia, dengan sejarah, demografi, dan landskap politik yang tersendiri. Walaupun menyertai Persekutuan sejak 1963, kedua-dua negeri mengekalkan identiti serantau yang berpaksikan budaya pribumi dan hak negeri.
Penglibatan politik di negeri-negeri ini sering tertumpu kepada autonomi, pembangunan saksama dan pemeliharaan adat tempatan. Keprihatinan ini membentuk bagaimana identiti nasional diterima—bukan sebagai rangka kerja satu bentuk, tetapi sebagai naratif berlapis dan sentiasa berkembang.
Pemimpin persekutuan perlu berhati-hati menavigasi identiti ini, terutamanya apabila dasar pusat bersilang dengan kepentingan negeri. Mengiktiraf dan menghormati sumbangan unik Sabah dan Sarawak mengukuhkan perpaduan nasional dan menegaskan bahawa identiti Malaysia diperkaya oleh kepelbagaian, bukannya terancam olehnya.
Belia, Identiti dan Penyertaan Politik
Anak muda Malaysia semakin aktif dalam wacana politik, dan pandangan mereka tentang identiti nasional sering berbeza daripada generasi terdahulu. Dibentuk dalam dunia yang lebih terhubung dan global, ramai pengundi muda lebih menekankan isu seperti keadilan iklim, reformasi pendidikan dan hak asasi berbanding sempadan etnik atau agama.
Gerakan yang diketuai pelajar atau organisasi belia sering menuntut identiti yang lebih inklusif dan berdasarkan merit. Penurunan umur pengundi serta penglibatan lebih luas di media sosial memberi suara mereka lebih pengaruh dalam pilihan raya dan perbahasan dasar.
Perubahan generasi ini membawa peluang dan cabaran. Di satu pihak, ia boleh menyegarkan landskap politik dengan idea baharu. Di pihak lain, ia mungkin mencetuskan ketegangan dengan naratif identiti tradisional yang dipegang struktur politik lama. Bagaimana perbezaan ini dijambatani akan menentukan hala tuju masa depan negara.
Identiti Semasa Krisis
Identiti nasional sering diuji semasa krisis—sama ada kemelesetan ekonomi, bencana alam atau ketidakstabilan politik. Respons pemimpin pada masa ini boleh memperkukuh perpaduan atau mendedahkan perpecahan yang lebih mendalam.
Di Malaysia, pandemik COVID-19 menjadi saat di mana perpaduan amat diperlukan namun juga dipertikai. Mesej kesihatan awam, pengagihan bantuan, dan sekatan pergerakan dilihat menerusi lensa keadilan, ketelusan dan identiti bersama.
Krisis menonjolkan keperluan semangat kolektif yang utuh. Apabila keputusan politik mencerminkan perjuangan dan harapan bersama rakyat, identiti nasional diperkukuh. Tetapi jika tindak balas berat sebelah atau meminggirkan pihak tertentu, ia boleh menyemai perpecahan dan ketidakpercayaan.
Membina Identiti Bersama Melalui Politik Inklusif
Untuk membina identiti nasional yang kukuh, politik mesti menyediakan ruang kepada semua suara untuk didengari dan dihormati. Tadbir urus yang inklusif, representasi yang adil, dan peluang saksama merupakan ramuan penting dalam menyemai rasa kebersamaan.
Dasar awam harus mencerminkan realiti kehidupan semua rakyat Malaysia—daripada petani desa hingga profesional bandar. Sama ada dalam dasar bahasa, peruntukan pendidikan atau perancangan ekonomi, setiap komuniti perlu diiktiraf sebagai penyumbang kepada naratif kebangsaan.
Apabila politik menerima pluralisme bukan sebagai ancaman tetapi sebagai kekuatan, identiti nasional menjadi sesuatu yang boleh dibanggakan oleh semua. Melalui usaha-usaha inilah—kecil dan besar—identiti sesebuah negara menjadi lebih kukuh dan bermakna.
